Dualizm gospodarczy określany także jako dualizm agrarny powiązany był ściśle w przemianami jakie zaczęły zachodzić na przełomie XV oraz XVI wieku ówczesnej Europy. Na czym polegał oraz jakie były jego skutki?
Dualizm gospodarczy – na czym polegał?
Dualizm gospodarczy określany jest mianem zjawiska które miało miejsce na przełomie XV oraz XVI wieku na terenie Europy. W życiu gospodarczym termin ten oznaczał równoległe funkcjonowanie dwóch odrębnych i różniących się od siebie systemów gospodarczych.
Na wchód od rzeki Łaby, na terenach Europy Środkowej i Wschodniej funkcjonowała w tamtym okresie gospodarka feudalna, natomiast na zachód od Łaby – w Europie Zachodniej, zaczęła prężnie rozwijać się gospodarka rynkowa.
Uważa się, że podział ten wpłynął na pogłębienie różnic w rozwoju gospodarczym całej Europy. Na pojawienie się zjawiska dualizmu gospodarczego miało wpływ wiele czynników a skutki tamtejszego podziału można obserwować do dnia dzisiejszego.
Jak doszło do dualizmu gospodarczego – przyczyny
Pojawienie się dualizmu gospodarczego jest wielopłaszczyznowe. W okresie XV oraz XVI wieku, po wielkich odkryciach geograficznych zaczęły stopniowo pojawiać się różnice gospodarcze krajów europejskich. W państwach które brały czynny udział w działania kolonialne zaczęto odchodzić od dominującej dotychczas produkcji rolnej na rzecz wczesnokapitalistycznych rozwiązań. Inaczej sytuacja wyglądała w Europie Wschodniej, gdzie produkcja rolna wciąż stanowiła najważniejszą gałąź gospodarki. Jednocześnie z tamtych terenów płody rolne były eksportowane na tereny zachodnioeuropejskie.
Skutkiem wtórnej feudalizacji w Europie Wschodniej było zahamowanie rozwoju miast oraz znaczne ograniczenie praw mieszczaństwa. W tym samym czasie kraje Europy Środkowej i Wschodniej dalej rozwijały się pod kątem importu luksusowych oraz nieznanych dotychczas towarów i dóbr. Z uwagi na stałe zwiększanie się liczby ludności na zachodzie, głównym eksporterem żywności były kraje wschodnie. Zależności te stale się pogłębiały rysując na mapie Europy kraje znajdujące się na wchód od rzeki Łaby, która powróciła do systemu pańszczyźnianego oraz kraje na zachód od Łaby, które sukcesywnie się rozwijały, jednocześnie korzystając z żywności wyprodukowanej na wchodzie.
Początkowo podział ten był korzystniejszy dla krajów wschodnio- oraz środkowoeuropejskich. Obrót o 180 stopni nastąpił w drugiej połowie wieku XVII, gdzie kraje Europy Zachodniej zaczęły specjalizować się w określonych rodzajach produkcji oraz wprowadzały nowe techniki uprawy. Jednocześnie na tamtejszych terenach zaczęła rozwijać się produkcja manufakturowa oraz prężnie działała gospodarka towarowo-pieniężna. Zaczęto wspierać pracę najemną oraz znacznie rozluźniono poddaństwo chłopów.
Skutki dualizmu gospodarczego
Jednym z ważniejszych skutków dualizmu gospodarczego krajów europejskich był szybki rozwój produkcji manufakturowej w krajach Europy Zachodniej. Chłopi którzy nie byli w stanie utrzymać się z produkcji rolnej, przenosili się do stale rozwijających się ośrodków miejskich poszukując nowych źródeł zarobkowania. Praca najemna najniższych warstw społeczeństwa zwiększała bogactwo powstającej w tamtym okresie burżuazji.
Okres od XV do XVII wieku to także szybki rozwój miast, szczególnie tych położonych wzdłuż spławnych rzek. Zaczęły pojawiać się miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców. Europa Zachodnia to także miejsce w którym zaczęły powstawać pierwsze giełdy, pojawiały się banki oraz spółki akcyjne. To właśnie w tamtym okresie Polska była uznawana za „spichlerz Europy”.
Dualizm gospodarczy to także wiele negatywnych skutków. Jednym z nich jest kompletne i całkowite uzależnienie chłopów od swoich panów – co miało miejsce w Europie Środkowej oraz Wschodniej. Na skutek dalszego rozwoju gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej ta warstwa społeczna stale ubożała. Chłop był niejako przywiązany do ziemi i nie mógł praktycznie wcale opuszczać wsi. Europa Wschodnia odczuła skutki dualizmu jako spadek znaczenia miast, pojawienie się ustawodawstwa antymieszczańskiego a także zahamowanie rozwoju technicznego w rolnictwie.
linki do grafik:
https://cdn.pixabay.com/photo/2015/07/24/06/26/field-857903_960_720.jpg
https://cdn.pixabay.com/photo/2020/07/06/03/19/farmer-5375215_960_720.jpg
https://cdn.pixabay.com/photo/2021/03/10/15/27/man-6084799_960_720.png
